Enflasyonu Ne Kadar İyi Tanıyorsunuz? Enflasyona Dair Tüm Bilgiler!

Enflasyonu Ne Kadar İyi Tanıyorsunuz? Enflasyona Dair Tüm Bilgiler!

Hiç kuşkusuz enflasyon, en çok duyulan ekonomik terimlerden bir tanesi. Enflasyon hem ülkelerin hem de bireylerin ekonomik durumunu etkileyen önemli kavramlar arasında yer alıyor. Enflasyonun özündeki kavram, mal ve hizmet fiyatlarının sürekli olarak artış göstermesidir. Yaşanan artışın hızı ve seviyesi ekonomik koşullara ve uygulanan politikalara göre değişkenlik gösterebilir. Enflasyon, vatandaşın cebinden daha fazla para çıkmasına sebep olurken yaşam standardımızı, tasarruf alışkanlıklarımızı ve yatırım kararlarımızı etkiler. 

Biz de sizler için enflasyonun ne olduğunu, türlerini ve bizlere etkilerini ayrıntılı bir şekilde ele almak istedik. 

Enflasyon Ne Demek?

Yazımızın ilk kısmında da kısaca bahsettiğimiz üzere enflasyon, fiyatların istikrarlı ve sürekli bir biçimde artış göstermesi durumudur. Artıştan kasıt, bir dönemdeki fiyatların daha önceki dönemlere göre daha yüksek seviyelerde olmasıdır. Günlük yaşantıda hayat pahalılığı, fiyat artışı ya da enflasyon tabirleri birbiri yerine kullanılıyor olsa da bu tabirler birbirinden farklı anlamlar içerir. Enflasyon genel olarak bir ülkedeki tüm mal ve hizmetlerin fiyatının yükselmesini tanımlarken fiyat artışı belirli bir mal ya da hizmetin fiyatın yükselmesini tanımlamak için kullanılır. Hayat pahalılığı tabiri ise elde edilen gelirlerin fiyat artışlarının gerisinde kalma durumudur. 

Enflasyonun Kaynağı Nedir?

Aslına bakılırsa enflasyonun kaynağı oldukça çok yönlü ve karmaşık bir konu. Dünyada ortaya çıkan birçok faktör enflasyonu etkileyebiliyor ve farklı enflasyon türleri ile etkileşebiliyor. Ekonomide enflasyonun temel sebebi para arzındaki artış olarak kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra mal ve hizmetlerin maliyetinin yükselmesi, ülkedeki resmi para biriminin yabancı para birimleri karşısında para kaybetmesi, üretimin yetersiz seviyede kalması, uygulanan para politikaları, fiyat artışı beklentisi ve beklenmedik anda gelen doğal afetler enflasyonun ortaya çıkması ya da yükselmesi üzerinde önemli etkiler yaratmaktadır. 

Enflasyon Türleri Neler?

Birçoğumuz enflasyonu tek elde değerlendiriyoruz ve enflasyonun türleri konusunda bilgimiz yok. Enflasyon kendi içerisinde 3’e ayrılan bir kavram. Talep enflasyonu, arz enflasyonu ve yerleşik enflasyon olarak belirlenen bu türler hayatımızı çok önemli bir şekilde etkiliyor. 

Talep Enflasyonu Ne Demek?

Para arzının artmasının, ülkedeki tüketimi, yükseltmesi sonucu ortaya çıkan enflasyon türü talep enflasyonu olarak isimlendirilmektedir. Kısaca bir ülkede üretilen ve ithal edilen mallara ve hizmetlere olan talep, üretim ve ihracat hacminden fazla olursa fiyatlar yükselecektir. 

Talep enflasyonu genellikle ekonomik büyüme dönemlerinde karşımıza çıkar. Ekonominin canlanması ve gelir seviyelerinin yükselmesi vatandaşın tüketim harcamalarını yükseltecektir. Fakat artan tüketim talebine paralel bir şekilde üretim aynı hızda artamaz. Artan taleplerin karşılanabilmesi adına yatırımların yapılması, yeni işçilerin işe alınması ve mesai yapılması gerekmektedir. Bu da üretim maliyetlerini ve fiyatları direkt olarak etkiler. Uzun vadede sürekli ve yüksek miktarda talep enflasyonunun sürdürülmesi mümkün değildir. Enflasyon bir süre sonra kontrolden çıkar. Bu sebeple de ülkeler talep enflasyonunu kontrol altında tutmak adına farklı para politikaları kullanmaktadır. 

Arz Enflasyonu Ne Demek?

Maliyet enflasyonu olarak da isimlendirilen arz enflasyonu, üretimde ihtiyaç duyulan tüm maddelerin ve iş gücü maliyetlerinin artması sonucunda fiyatlarda artış yaşanması durumudur. Talep tarafındaki faktörlerden ziyade arz enflasyonunda faktörler üretim kısmı ile ilişkilidir. İşçi ücretlerinin sürekli olarak artması, firmaların ödemek zorunda kaldıkları vergilerin yükselmesi, hammadde fiyatlarındaki artış, kurun yükselmesi sebebiyle üretim aşamasında ihtiyaç duyulan ve ithal edilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının yükselmesi arz enflasyonunu etkileyen faktörler olarak sıralanabilmektedir. 

Yerleşik Enflasyon Ne Demek?

Tüketiciler, işletmeler ve diğer piyasa katılımcıları gelecek dönemde enflasyona dair belirli tahminlerde bulunurlar. Tüm ekonomik adımlar bu tahminlere göre atılır ve bu durum da enflasyonun üzerinde bir etki oluşturur. Ortaya çıkan bu etki kısaca yerleşik enflasyon olarak isimlendirilmektedir. Halkta enflasyonun yükseleceğine dair bir beklentinin bulunması, ücret-fiyat sarmalı olarak isimlendirilen bir döngünün oluşmasına sebep olmaktadır. Çalışanlar bu süreçte beklenen enflasyon artışlarının ücretlerine yansımasını isteyeceklerdir. Bu durum ister istemez işverenin maliyetini artırır. Bu döngü de kendi kendini besleyerek fiyatların yükselmesine sebep olmaktadır. 

Çekirdek Enflasyon Ne Demek?

Yazımızda sizlere enflasyonun çeşitlerini 3 adet olarak saydık ve bunlar arasında çekirdek enflasyondan bahsetmedik. Çünkü ekonomi haberlerinde karşınıza çıkan çekirdek enflasyon bir enflasyon türü değildir. Genel olarak temel fiyat eğilimini ve enflasyonu en iyi şekilde ölçülendirmeye yarayan bir ölçüdür. Çekirdek enflasyon genelde geçici etkilere daha az duyarlı bir yapıda olur. Ekonominin temel fiyat hareketlerini daha iyi yansıtma çabası içerisindedir. 

Tüketici fiyatları endeksi gibi enflasyon göstergelerinden elde edilen bu enflasyon ölçüsü, belirli fiyat bileşenleri dikkate alınmadan hesaplanmaktadır. Bu bileşenler genellikle gıda ve enerji gibi fiyatları dalgalanan mal ve hizmetlerdir. 

Çekirdek enflasyon uzman analistler ve merkez bankaları için ekonomik kararlar alırken çok daha istikrarlı bir enflasyon görüntüsü ortaya çıkarmaktadır. Çünkü gıda ve enerji gibi sürekli olarak dalgalanan bileşenlerden arındırıldığından uzun vadeli ekonomik eğilimleri takipçilerine yansıtmaktadır. Ekonomik politika oluşturucuların kullandığı bu enflasyon, durumu daha iyi anlamayı ve çok daha doğru politikalar ortaya çıkarmayı sağlamaktadır. 

Enflasyonun Maliyeti Nedir?

Ekonomide artan fiyatlar ve genel olarak yükselen enflasyon verileri yatırım ve karar alma süreçlerinde, iş gücü piyasasında, kredi piyasalarında ve dış piyasalarda yarattığı olumsuz etkiler enflasyon maliyeti olarak isimlendirilmektedir. Ortaya çıkan olumsuz etkiler istikrarın bozulmasına sebep olabilir ve gelir dağılımını ciddi anlamda etkileyebilir. İnsanların tasarruf alışkanlıkları da bu süreç içerisinde değişime uğrar. 

Karar Alma Sürecinde Enflasyonun Maliyeti Nasıl Etkiler Ortaya Çıkarır?

Yüksek enflasyonun söz konusu olduğu bir ortamda mal ve hizmetlerin fiyatı sürekli olarak artış gösterir. Yaşanan bu artış çoğu zaman orantısız olur. Bu durumda insanlardaki fiyat-değer algısı tamamen bozulmaya başlar. Hangi ürünün pahalı hangisinin ucuz olduğuna karar vermek çok zor bir hale gelmektedir. Böyle bir belirsizliğin olduğu ortamda sağlıklı karar verebilmek adına ihtiyaç duyduğumuz bilgiye ulaşamayız. Geleceğe ilişkin endişelerimiz artar ve uzun vadeli kararlar almamızın önüne geçer. Var olan işinizi büyütmek ya da sıfırdan yeni bir iş kurmak, üretim yapmak, istihdam gerçekleştirmek gibi planlar süresiz ertelenir. Bu durum da ülkenin kalkınmasını ve refahını olumsuz bir şekilde etkiler. 

Yatırım Sürecinde Enflasyonun Maliyeti Nasıl Etkiler Ortaya Çıkarır?

Yüksek enflasyonun sebep olduğu belirsizlik ortamı yatırımcıların kendilerini riskten korumak adına fazladan getiri talep etmelerine ve reel faizlerin artmasına yol açar. Bu durumda borçlanma maliyetleri artacaktır. Bankalar kredi taleplerini kısıtlamaya başlar. Makine parkını geliştirmek ya da yeni bir fabrika kurmak isteyen yatırımcılar yüksek kredi maliyetleri sebebiyle bu adımları atamazlar ve uzun vadeli yatırımlarından vazgeçerler. Yatırımlar enflasyon sebebiyle çok daha fazla gelir getireceği düşünülen altın, döviz ya da gayrimenkul gibi alanlara yönelir. 

Kredi Piyasalarında Enflasyonun Maliyeti Nasıl Etkiler Ortaya Çıkarır?

Enflasyonun yüksek olduğu ortamda finans piyasalarında gelecekle alakalı öngörü yapmak çok zor bir hale gelmektedir. Enflasyona dair beklentiler arttıkça faizler de artmaya başlar. Bu durumda bireysel ve ticari kredilere ulaşım son derece zor hale gelir. Artan faizlerin arından alacaklar zamanında ödenmemeye başlar. Finans kurumlarında kaynaklar azalır ve maliyetler hızlı bir şekilde artmaya başlar.

İşgücü Piyasalarında Enflasyonun Maliyeti Nasıl Etkiler Ortaya Çıkarır?

Yüksek enflasyon işgücü piyasasında iktidarsızlaşmaya yol açabilmektedir. İşverenler işçi ücretlerinde yaşanan artışları karşılamakta zorluk yaşamaya başlarlar. Bu aşamada işçi sayısını azaltmak ya da yeni işçi alımlarını engellemek gibi eylemlere geçilir. Bu durum da ülkede işsizlik oranlarının artması anlamına gelmektedir. İşçilerin satın alma gücünde düşüşün yaşanması işçi mobilitelerini de etkileyebilir. İşçiler daha yüksek bir maaş sunan sektörlere geçme ya da yaşam maliyetlerinin daha düşük olduğu bölgelerde yaşama eğiliminde olurlar. Böyle dönemlerde iş arayanlar için iş bulmak son derece zor olabilecektir. 

Toplumsal Alanda Enflasyonun Maliyeti Nasıl Etkiler Ortaya Çıkarır?

Toplumsal alanda enflasyon maliyeti toplumsal düzeni ve insanların yaşam kalitesi de olumsuz etkiler. Bu sebeple ekonomi politikaları oluşturulurken toplumsal faktörlerin göz önünde bulundurulması çok önemlidir. İşsizlik sorununun ortaya çıkması ya da iş güvencesi endişesinin yaşanmaya başlaması, özellikle düşük gelirli çalışan grubunda satın alma gücünün azalması sebebiyle atan yoksulluk, adalet ve güven duygularının sarsıntıya uğraması, genç neslin gelecek kaygısının artması, gelir dağılımda eşitsizliklerin yaşanmaya başlaması, yüksek enflasyonun toplumsal düzlemde meydana getirdiği etkiler arasında sayılabilmektedir. 

Dış Piyasalarda Enflasyonun Maliyeti Nasıl Etkiler Ortaya Çıkarır?

Bir ülkedeki yüksek enflasyonun uluslararası ticaret, döviz kuru ve yatırım gibi alanlarda yarattığı olumsuz etkiler bu grupta incelenmektedir. Yüksek enflasyon sebebiyle uluslararası ekonomik ilişkilerde bazı riskler ve zorluklar ortaya çıkar. İthalat ve ihracat maliyetleri çok hızlı bir şekilde yükselebilir. Bu da ülkemizdeki firmaların uluslararası alanda rekabet gücünü düşürmektedir. Belirsizlik ortamı sermayenin yatırım isteğini düşürür, büyümeyi ve istihdamı destekleyen mega projeler ülkeye gelmez. 

Farklı Enflasyon Senaryolarında Ülkede Neler Olur?

Ekonomik faktörlerin ve koşulların değişmesi durumunda ortaya çıkabilecek çeşitli enflasyon düzeyler farklı enflasyon senaryoları olarak tanımlanır. Farklı enflasyon düzeylerinde ülkede yaşanacak olan gelişmeler de farklılık gösterecektir. 

• Yüksek Enflasyon: Bu seviyede enflasyon verileri çok yüksek düzeylerdedir. Fiyatlar çok hızlı bir şekilde artar ve paranın değerinde düşüşler yaşanır. Bu tür bir enflasyonun söz konusu oluşu ekonomide istikrarsızlığa, sosyal açıdan huzursuzluğa ve ekonomik durgunluğa yol açar.  
• Orta Seviye Enflasyon: Bu düzeyde enflasyon oranları orta seviyede seyreder. Fiyatlarda artış vardır ancak düşük tempoda olur. Bu düzeyde ekonominin istikrarlı olduğunu söylemek mümkündür. Merkez bankalarının hedefi genellikle bu düzeydeki enflasyondur. Ekonomik büyüme ile enflasyon arasında bir denge sağlanmaya çalışılır. 
• Düşük Enflasyon: Bu senaryoda enflasyon oranları çok düşük seviyelerdedir. Ancak hiçbir zaman negatif olmaz. Fiyat artışları çok sınırlı düzeylerde olur. Ekonomi son derece istikrarlıdır. Merkez bankaları bu seviyeyi sevse de düşük enflasyonun deflasyona dönüşmemesi adına çalışmalar yaparlar. 
• Deflasyon: Bu senaryoda fiyatlarda düşüşler yaşanmaya başlar. İnsanlar deflasyon döneminde oldukları zaman ileride fiyatlar düşeceği için harcama yapmaktan çekinirler. Bu da ürünlere ve hizmetlere olan talebin düşmesine sebep olur. Böyle bir durumda ekonomik durgunluk ortaya çıkabilir ve işsizlik artışı meydana gelir. 
• Stagflasyon: Bu senaryoda yüksek oranda enflasyon ve düşük oranda ekonomik büyüme aynı anda ortaya çıkmaktadır. Stagflasyon dönemleri politika yapıcıları için son derece karmaşık bir süreçtir. Bu dönemde oluşturulan para politikaları ekonomideki sorunu çözme aşamasında etkisiz kalabilmektedir. 

Enflasyon %0 Olursa Ne Olur?

Yüzde sıfır enflasyon, genel fiyat seviyelerinde hiçbir artışın yaşanmaması anlamına gelir ve ülkemizdeki birçok kişinin hayalidir. Ancak bu durum her ne kadar dışarıdan ideal gibi gözükse de ekonomik açıdan pek çok soruna yol açabilir. Sıfır enflasyonun var olduğu ortamda fiyatlar sabit kalacaktır ve tüketicilerin satın alma güçleri zarar görmez. Bir ürünün hemen almakla 1 yıl sonra almak arasında hiçbir fark olmaz. Fiyat artışı söz konusu olmadığından harcama ve tasarruf etme alışkanlıkları ciddi değişimlere uğrar. Oysa enflasyonun var oluşu ancak çok düşük seviyelerde kalması işletmeleri ve tüketicileri harcamaya yönlendiren bir etmendir. 

Ülkede sıfır enflasyonun olması deflasyon tehdidini de ortaya çıkarır. Vatandaşlar yüksek enflasyondaki durumun aksine ileride enflasyonun sıfırın altına inebileceğini düşünerek harcamalarından kaçınırlar. Böyle bir durumda ekonomi kontrolsüz bir biçimde deflasyon dönemine doğru yol alır. Üretim gerçekleştiren firmalara gelen talepler düşeceğinden üretimler kısıtlanmaya başlar ve bu durum ekonomik durgunluğa yol açar. 

Enflasyon Neye Göre Artar?

Enflasyon hangi etmenlere göre artar sorusunun yanıtını verirken çok fazla etmenden bahsetmek gerekli olur. Yazımızın birçok noktasında belirttiğimiz gibi enflasyon çok sayıda farklı faktörden etkilenmektedir. Ancak ülkelerde enflasyonun artmasına sebep olabilecek temel etmenleri kısaca sıralamamız mümkün olabilir. 

• Ekonomide dolaşımdaki para miktarının artış göstermesi, tüketicilerin harcama miktarını ve talebi arttırır. Talebin mal ve hizmetlerin arzından fazla olması durumunda fiyatlar artmaya başlamaktadır. 
• Ham madde, enerji ve işgücü maliyetlerinde yaşanan artışlar üretim maliyetlerinin artmasına yol açacaktır. Üreticilerin üzerinde bir baskı oluşur ve bu durumda fiyatlar artmaya başlar.
• Üretim kapasitesinin sınırlı olduğu ortamlarda talep arza göre çok daha hızlı bir şekilde artabilir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda da fiyatlar artar. 
• Uluslararası enerji fiyatlarının yükselmesi ya da döviz kurlarındaki dalgalanmalar enflasyonu etkilemektedir. Bu faktörler üretim ve ithalat maliyetlerinin artmasına yol açacaktır. Böyle bir durumda da fiyatlar artar. 
• Hükümetler tarafından uygulana para politikaları enflasyonu etkilemektedir. Hükümet harcamaları artarsa ve para arzı genişlerse enflasyonda yükselmeler görülmeye başlar. 

Yüksek Enflasyonu Düşürmek İçin Neler Yapılabilir?

Yüksek enflasyon sorununun ortadan kaldırılması, ekonomik istikrarın sağlanması ve fiyatların daha istikrarlı bir seviyeye gelmesi için çok önemlidir. Fakat enflasyonun düşürülmesi kısa vadede gerçekleşebilen bir olay değildir ve uzun bir süreci ifade eder. Bu süreçte atılacak olan adımlar ülkenin genel durumuna göre belirlenecektir. Yüksek enflasyon ile mücadelede çeşitli ekonomik politikalar uygulanabilir. 

• Para Politikalarında Sıkılaştırılma: Merkez bankası faiz oranlarını artırarak para politikasını sıkılaştırabilmektedir. Faiz oranlarının yüksek seviyelere gelmesi borçlanma maliyetlerini arttırarak tüketici harcamalarını ve yatırımları kısıtlar. Bu durumda da talepler baskı altına alınmış olur. 
• Para Arzının Kontrolü: merkez bankaları para arzını sınırlama yoluna giderek de talebi baskı altına alabilmektedir. Para arzının düşmesi sonrasında tüketici harcamaları ve talepleri düşer. Bu da enflasyonun aşağı inmesine yol açacaktır. 
• Mali Politika Ayarlamaları: Hükümetler bütçe politikalarını ayarlayarak harcamaları kontrol altına alabilirler. Harcamaların azalması ya da vergi artışlarının yaşanması ile birlikte talepteki baskı düşer ve enflasyon sınırlanmaya başlar. 
• Üretim Maliyetlerinin Denetlenmesi: Üretim maliyetlerinde düşüşün yaşanması enflasyonun üzerindeki baskıyı azaltabilmektedir. Enerji ve hammadde maliyetlerinde düşüş sağlanabilirse enflasyonun düşüşü de mümkün olur. 
• Döviz Kurları İçin Özel Politikalar: Döviz kurları yüksek seviyelerdeyse ithalat maliyetlerinde artışlar meydana gelecektir. Bu durum da enflasyonun yükselmesine sebep olur. Döviz kurlarının uzun bir süre aynı düzeyde tutulması enflasyonun düşmesine sebep olabilir. 
• Uzun Vadeli Politikalar ve Şeffaflık: Enflasyonda düşüşün kısa vadede olmayacağı doğru bir biçimde insanlara anlatılmalı ve sürdürülebilir politikalar oluşturulmalıdır. Böylece istikrarlı bir biçimde atılan adımlarla enflasyon istenen seviyelere düşebilir.